عرفان پژوهی در ادبیات

متون نظم و نثر عرفانی

بررسی و تحلیل اشعار تذکره الاولیا و انسجام معنایی آنها با مقدمه و متن

وحید مبارک

دوره 2، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 324-291

چکیده

با توجه به اینکه، عطار شاعری پُرکار است و رباعی‌ها، مثنوی‌ها، غزل‌ها و قصیده‌های زیادی دارد، گمان می‌رود که متن تذکره-الاولیا که گزینش و گزارش احوال اولیا وصوفیان است، متاثر از همین وجه و رویکرد شاعرانگی وی و مشحون از ابیات و شواهد فارسی و عربی باشد، در ضمن مخاطب خانقاهی و عامی وی نیز درآمیختگی نثر و نظم را می‌طلبیده است امّا؛ چنین ... بیشتر با توجه به اینکه، عطار شاعری پُرکار است و رباعی‌ها، مثنوی‌ها، غزل‌ها و قصیده‌های زیادی دارد، گمان می‌رود که متن تذکره-الاولیا که گزینش و گزارش احوال اولیا وصوفیان است، متاثر از همین وجه و رویکرد شاعرانگی وی و مشحون از ابیات و شواهد فارسی و عربی باشد، در ضمن مخاطب خانقاهی و عامی وی نیز درآمیختگی نثر و نظم را می‌طلبیده است امّا؛ چنین نیست و مستندات و شواهد شعری عربی و فارسی در آن اندک است. بررسی توصیفی- تحلیلی این ابیات که بیشتر عربی هستند، نشان می‌دهدکه انتخاب و سرودن این تعداد اندک نیز در انسجام معنایی و منطقی با مقدمه و متن‌اند و، بیانگر قدرت شاعری و اندیشه-های عارفانۀ عطار‌هستند. امید و دلبستگی به حق و دلخوشی به بندگی او، دوستی خاندان پیامبر، گله و شکایت از روزگار و ویرانگری او، نابودی وفا و دوستی و رواج دشمنی در میان مردم، مرگ و بازگشت بسوی خدا، خوارکنندگی هوا و هوس، سفارش به رعایت ادب و ادب شاگردی، ارج‌نهادن به صحبت و یاری مردان خدا، پذیرش آزمون‌های راه معرفت وخداشناسی، دل نبستن به دنیا و سپاسگزاری از نعمت‌های خداوند، دوست‌داشتن دعا و ترک خواهش‌های مادی از خداوند اندیشه‌هایی مطرح شده در این ابیات هستند که با گرایش کلی بیان شده در مقدمه و متن تذکره‌الاولیای عطار همسویی دارند و با تکرار معنایی، انسجام منطقی متن را نشان می‌‌دهند.

عرفان پژوهی در ادبیات

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 2 (1402)

دوره 1 (1401)

نویسنده = مبارک، وحید

بررسی و تحلیل اشعار تذکره الاولیا و انسجام معنایی آنها با مقدمه و متن

چکیده